دیدن با چشم¬های تو / یادداشتی بر کتاب «صدا، تنهایی، پژواک» دکتر وحید ضیایی

دیدن با چشم­های تو 

 

یادداشتی بر کتاب «صدا، تنهایی، پژواک» دکتر وحید ضیایی 

حسین قربانزاده*

می­اندیشم ویژگی یک پدیدآور نقد چه می­تواند باشد؟ این اندیشه هنگام خرید از قصابی با تماشای خزیدن تیغ لای نسوج شکوفه نمی­دهد، حتی در نانوایی هم به جایی نمی­رسد، اگر این اندیشه در چنین مکان آشنایی پا بگیرد شرح و بسط آن به یک فنجان قهوه­ی تلخ نیاز خواهد داشت و البته قفسه­های کتاب و ساعت­ها تفکر و گرنه حدود و ثغور چنین اندیشه­ای می­شود، شکافتن نسوج یا نشاندن خمیر بر تنور داغ که همان هم هست اما نه همه.

پدیدآور نقد وقتی برای دست یافتن به لذت، صورت را می­بیند، تناسب، ریتم، هارمونی، آهنگ، غایت، وحدت، همه و همه به یک­باره سر بر می­آورند. یک بر طبل دیگری بر سنج می­کوبد، یکی پیدای نهان می­شود و آن دیگری نهان ناپیدا. می­شود بازار مسگران. یا باید انگشت بر گوش فشرد و گذشت یا به سماع ایستاد و گشت. در چنین بازاری لذت از صورت گم هم نشود، ناپیداست و پدیدآور در پی گمشده به سماع می­ایستد، پی کشف، پی دیدن.

کتاب «صدا، تنهایی، پژواک» سماع وحید ضیایی است در پی کشف تا وادی دیدن.

دکتر ضیایی در بخش نخست کتاب، در پی سیر صورت برای کسب لذت است اما در این مسیر تیغ لای نسوج مفهوم می­گرداند و می­شکافد تا به کشف حجاب معنی بیانجامد.

مولف در این بخش وفادار به خوانش معنادار است. با توجه به این­ که نقد کاربردی بدون آشنایی با مبانی نظری نقد امکان پذیر نیست مشکل نقد ادبی در کشور ما هم از همین جا ناشی شده است. منتقدی که نظریه­ها و مبانی اساسی و علمی نقد را نشناخته دست به تیغ می­شود و یافته که نه، بافته­هایش را وحی منزل می­داند ثابت می­کند نقد ادبی را خوب نمی­شناسد، یا مدح می­کند و یا ذم. یا گرایش به ستایش دارد یا نکوهش.

نقد کاربردی کی پدید می­آید؟ وقتی که نقد بر اساس علم نقد شکل بگیرد. برخی به این علم آگاه هستند و برخی ناآگاه. برای نقد کاربردی ابتدا با شالوده نظری نقد باید آشنا شد. این آشنایی، منتقد را به تفکر دعوت می­کند. به یک دید متفاوت از صورت. به کاوشی نو.

حال با توجه به این­که هر نقد را دریچه و منظری جدید بر اثر می­دانند که باید امکان تفسیرهای متفاوت را فراروی مخاطبان بگسترد. دکتر ضیایی در این وادی چه کرده است؟  

در نقد 10 کتاب ضیایی تلاش دارد دید متفاوتی از صورت برای کسب لذت ارایه دهد. این تلاش برای دست یافتن به تفسیر متفاوت، بی سرانجام نشان نمی­دهد چرا که همواره نشانه­هایی در نقد می­یابیم که از منظری نو به مفهوم پرداخته و ما را به کشف و درک پیچیدگی­ها هدایت می­کند. مولف سهمی از لذت را خوانش خود را به مخاطب نقد هم هدیه می­دهد و کلیدهایی برای لذت بیشتر هم.    

در بخش دوم کتاب، سیر و سلوک پدیدآورندگان است در صورت­هایی که ضیایی ساخته، دهکده­هایی پر رمز و راز که شاعر در هر کوی و گذر نشانی نهان کرده برای یافتن و روبندی بر چهره­ی عروس کلام کشیده تا اشتیاق داماد را برانگیزد.

از چهره­های سرشناس، 9 نقد بر آثار وحید ضیایی «33 گانه­های بی پایان». می­اندیشم اگر تمام این نقدها در کاوش یک اثر بود چه­قدر مخاطب را در شناخت اصول نقد حتی، یاری می­رساند. (خواسته­ای که کتاب در بخش سوم به آن پاسخ می­دهد.)

ضیایی در بخش دوم از باور خود پرده برمی­دارد که نقـد و فرآیند آن، دستاوردی مبتنی بر علم اسـت. به نقد روش­مند اعتقاد دارد، خود به آن می­پردازد و از نقد آثار خود توسط دیگران استقبال می­کند.

کوشش موثر برای افزایش شناخت مناسب و سودمند در بخش دوم مشهود است که به شناخت بیشتر اثر می­انجامد. در یک کلام برای بررسی و تحلیل اثربخشی اثر، می­توان به میزان توجه جامعه­ی علمی در نقد آن، توجه کرد.

 بخش سوم کتاب علاقه­مندی مولف و منتقد است به شعرآستان، نو زاده­ای که ضیایی با شعر و نثر شیر می­دهد و می­پرورد.

 «حرکت در جاده­ی مه­آلود تاویل» تعریفی است که ضیایی از شعرآستان ارایه می­دهد. در خوانش یادداشت­های ویژه­ی شعرآستان، سخن گفتن این نو زاده در گهواره تداعی می­شود.

* داستان نویس و پژوهشگر ادبیات کودک 

( کتاب " صدا ، تنهایی ، پژواک " پانزدهمین اثر وحید ضیایی در اسفند ماه 94 منتشر شد . این کتاب مجموعه نقد ها و یادداشت هایی با محوریت شعر امروز و ادبیات معاصر است که در 258 صفحه توسط انتشارات نگین سبلان با طراحی سید مهدی موسوی و مصطفی شکیبا در 1000 نسخه و قیمت 20 هزار تومان وارد عرصه ادبیات کشور گردید .

فصل اول کتاب " بر ستیغ نام آشنا " مجموعه یادداشت ها و نقد های وحید ضیایی بر آثار : ضیاالدین ترابی ، موسی بیدج ، حبیب محمد زاده ، محسن رضوان ، محمود حبیبی کسبی ، صالح سجادی ، بیژن نجدی ، نسرین حیایی تهرانی ، و سه یادداشت در معرفی کتاب محمد الماغوط ، نقد ادبی معاصر و خاطره دیدار شاعران خارجی از ایران است .

فصل دوم " 33 گانه های بی پایان " به نقد های منتشر شده در مطبوعات کشور با محوریت بررسی آثارضیایی می پردازد : دکتر بیژن باران ، منصور بنی مجیدی ، مریم بنیادی ، عبدالعلی دستغیب ، یوسفعلی میر شکاک ، دکتر قدمعلی سرامی ، اکبر اکسیر ، دکتر کاظم نظری بقا ، صادق ایزدی گنابادی از این دسته اند .

فصل سوم نیز " شعرآستان خوانی " به معرفی ژانر شعرآستان و نقد های نوشته شده بر آن می پردازد :

 وحید علیرضایی ، آیدین ضیایی ، ناهید الهوردیزاده ، علی مسعود هزار جریبی ، کیان آذری ، سالار عبدی ، دکتر سولماز برزگر ماهر ، ناما جعفری ، سیاوش دانش آذر ، آیت دولتشاه ، احمد بیران وند ، خلیل رشنوی و پرونده مجله ادبی بانکول شامل 45 یادداشت درباره ی همین ژانر در این دفتر آمده است .

گفتنی ست این مجموعه دفتر اول از این سری آثار می باشد و دفتر دوم آن شامل مجموعه مقالات در آینده نزدیک منتشر خواهد شد . این کتاب از طریق سایت رسمی فروش آثار وحید ضیایی و کتابفروشی های معتبر قابل خریداری است )